Paano makaiwas sa diabetes?

October 11, 2014 by

Ang Type 1 Diabetes ay hindi maiiwasan, pero ang Type 2, na siyang higit na mas karaniwan, ay maaaring maiwasan sa pamamagitan ng pagkain ng masustansya, pag-eehersisyo o pagiging mas aktibo, at pagbabawas ng timbang.

Pagkain ng masustansya at pag-iwas sa matataba at sobrang tamis na pagkain

Ang pagkain ng masustansya ay hindi lamang nakaka-iwas sa diabetes, nakakiwas din ito sa iba’t ibang sakit gaya ng hypertension (high blood), sakit sa puso, at marami pang iba. Ugaliing kumain ng prutas at gulag araw-araw, at piliin ang mas masustansya o healthy na pagkain tuwing pipili sa pamilihan. Bawasan ang pagkain ng matataba – pero okay lang tumikim paminsan-minsan ng lechon. Iwasan ang sobrang matatamis. Maaaring sa una, matabangan ka sa mga pagkain na konti lang o walang asukal pero pag nasanay ka, mapapansin mo na sasarap din ang mga pagkain ito — nasasapawan ang asukal ang likas na lasa ng mga pagkain.

Maging aktibo; mag-ehersisyo!

Anumang edad, may mga physical activity na pwedeng gawin at i-enjoy. Piliin kung anong nababagay sa iyong pamumuhay o lifestyle. Hindi kailangang gumasta para magkaron ng aktibong pamumuhay – libre lang ang tumakbo sa inyong barangay tuwing madaling araw, o makipaglaro ng basketball sa mga kapitbahay. Piliin ang mga aktibidad na napupusuan mo, at alamin ang mga programa na inyong komunidad – baka may libreng Zumba o iba pang physical activity. Ang pag akyat ng bundok o paglalakad sa gubat, dalampasigan, at iba pang dako ng kalikasan, ay isa ring magandang aktibidad.

Magbawas ng timbang

Malaki ang nagagawa ng pagbabawas ng timbang sa pag-iwas ng diabetes, at ang naunang dalawang payo ay siya naring susi para makamit ito. Tandaan, hindi madaling gawin ang mga hakbang na ito, lalo na sa umpisa, pero mas dumadali ito kung nakasanayan na. Isipin na lang na higit na mas mahirap kung magkakaron ka ng diabetes: ang pag-iwas ay mas maganda kaysa lunas!

Kung ikaw ay may diabetes na, hindi pa huli ang lahat

Ang pagsasagawa ng mga hakbang na nabanggit natin dito ay malaki din ang maitutulong kahit sa mga taong na-diagnose na ng diabetes. Muli, hindi lamang gamot ang kailangan. Kailangan ng pagbabago ng pagkain at pamumuhay, at kung ikaw ay may tiyaga, malaki ang magagawa nito tungo sa kalusugan.

Filed Under: Sakit Tagged With: , , , , ,

Ano ang gamot sa diabetes?

October 11, 2014 by

Bilang isang chronic disease o pangmatagalang sakit, ang diabetes ay kinakailangan ng kombinasyon ng gamot na iniinom, at pagbabago sa pagkain at pamumuhay (lifestyle modification). Dapat maging masipag at mapagpasensya ang mga pasyente sa pag-inom ng gamot, at suportado ng mga kamag-anak, gayun din naman ang pagbabago sa pagkain at pamumuhay. Dapat ding regular na namomonitor ang blood sugar ng pasyente sa pamamagitan ng glucose monitors at na maaaring gamitin sa bahay, o kaya naman sa health centre. Maganda ring regular na makuha ang blood pressure.

Anong mga gamot sa diabetes?

May mga iba’t ibang klase ng gamot para sa diabetes, depende sa klase ng pasyente. Kalimitan, Metformin ang unang ibinibigay sa mga bagong kaso ng diabetes, pero ang dosage (kung ilang miligrama) ay nakadepende kung gaanong kataas ang blood sugar at iba pang konsiderasyon. Mahalagang ikonsulta ang doktor kung anong pinakamagandang gamot para sa pasyente.

Sa mga may Type 1 Diabetes at sa mga kaso ng Type 2 Diabetes na hindi rumeresponde sa mga ibang gamot, maaaring ireseta ang insulin, na karaniwan ay itinuturok sa tiyan gamit ang maliit na karayom (parang kagat lang ng langgam ang turok na’to). Muli, kinakailangang tama ang dami at dalas ng insulin na ituturok — pwedeng mahimatay ang isang tao kapag nasobrahan siya ng insulin at kung kulang naman ay hindi nito magiging epektibo.

Anong mga pwede at bawal kainin ng may diabetes?

Ang prinsipyo sa pagkain ay pag-iwas sa mga pagkain na matataas ang asukal, lalo na ang mga pagkain na nagpapataas ng antas ng asukal sa dugo (high glycemic index). Dapat, mas maraming kinakaing prutas, gulay at iba pang pagkain na mataas sa fiber at mababa sa taba at asukal. Halimbawa, sa kanin, mas maganda ang brown rice o red rice dahil mas mataas ang fiber nito. Sa tinapay din, mas maganda ang whole wheat, sugar-free bread kaysa sa pangkaraniwang tinapay. Kung kakain ng karne, iwasan ang matatabang bahagi, at mas piliin ang isda at manok. Iwasan din ang sobrang tamis, lalo na ang mga processed foods o mga pagkaing ginawa sa mga pabrika o bibebenta ng maramihan, gaya ng karamihan sa nabibili sa mga tindahan.

Basahin: Listahan ng mga pagkain na mababa ang glycemic index
Basahin: Listahan ng mga pagkain na mataas ang glycemic index

Ano namang pagbabago sa pamumuhay ang dapat sa may diabetes?

Ang pag-eehersisyo ay isang mabisang paraan para makapagpababa ng blood sugar. Ang 30 minutes hanggang 1 oras araw-araw na aerobic activity (pagtakbo, jogging, swimming o paglangoy, Zumba, treadmill, at iba pa) ay napakalaki na ang natutulog sa mga may diabetes. Syempre, dapat hindi biglain ang pag-eexercise, dapat dahan-dahan hanggang masanay ang katawan.

Mga dapat bantayan: diabetic emergencies

Para sa mga may diabetes, dahil sa mismong kondisyon na ito at dahil sa mga gamot, pwedeng sobrang tumaas o sobrang bumaba ng asukal sa dugo, at magdulot sa mga emergency na dapat bantayan. Kung ang pasyente ay nakaranas ng mataas na lagnat, biglaang pagiging matamlay, uhaw, pagbabago sa isip at ugali, pagkalito, at iba pa, dalhin ito agad sa ospital. Kung may available na glucose meter, gamitin ito, at kung sobrang baba ng asukal (mas mababa sa 50) pakainin ng kahit anong matamis gaya ng fruit juice o candy.

Filed Under: Sakit Tagged With: , , , ,

Paano malaman kung may diabetes?

October 11, 2014 by

Ang diabetes ay maaaring matukoy sa pamamagitan ng pagsukat ng antas ng asukal sa dugo o blood sugar. Dahil natural naman na tumataas ang asukal sa dugo pagkatapos kumain, karaniwan ay hininiling ang pasyente na huwag munang kumain ng hindi bababa sa 12 na oras bago isagawa ang pagkuha sa dugo. Dahil hindi naman talaga normal na kumakain ang mga tao sa gabi, ang eksaminasyong ito, na tinatawag na Fasting Blood Sugar, ay ginagawa sa umaga. Tandaan na mahagalang seryosohin ang patakarang huwag kakain na hindi kukulang sa 12 na oras dahil ang pagkain ay makakaapekto sa resulta ng eksaminasyon.

Paano basahin ang resulta ng Fasting Blood Sugar?

Kung ang resulta ang higit sa 7 mmol/l (126 mg/dl), ito ay mataas at maaring maging batayan sa pag-diagnose ng diabetes ngunit kailangan paring iugnay ito sa ibang findings ng doktor. Kung ang resulta ay 5.5 hanggang 7 mmol/l (101–125 mg/dl), hindi pa naman ito diabetes ngunit medyo nakakabahala narin ang resulta kaya maaaring may ibigay na gamot ang doktor o payuhan na ang pasyente na umiwas sa pagkain ng mga pagkain na mataas ang glycemic index.

May iba pa bang laboratoryo na pwedeng gamitin para matukoy ang diabetes?

Bukod sa Fasting Blood Sugar, maaaring magrequest ang doktor ng isa pang test na sumusuka sa HbA1c. Ang antas ng HbA1c ang magbibigay ng edeya sa atin kung gaanong katagal na ang diabetes, at kung maayos ba ang pagkokontrola na antas ng asukal sa dugo.

Mahalaga ding sukatin ang timbang at blood pressure, at iba pang mga blood test gaya ng creatinine at BUN (para tingnan kung anong lagay ng mga bato), at iba pa. Kalimitan, isang kuhanan lamang ng dugo ang kailangan para sa lahat ng ito.

Filed Under: Sakit Tagged With: , , , ,

Ano ang mga sintomas ng diabetes?

October 11, 2014 by

Ano ang mga sintomas ng diabetes?

Dahil ang diabetes ay isang pangmatagalang kondisyon, maaari itong mapansin sa iba’t ibang yugto ng paglala ng sakit. Sa una, maaaring konti pa lamang ang sintomas pero kapag ito’y napansin na medyo matagal na, pwedeng marami nang nararamdaman ang isang pasyente. Subalit marami dito ang hindi basta-basta mapapansin lalo na kung nakasanayan na:

  • inom ng inom ng tubig (polydipsia)
  • ihi ng ihi (polyuria)
  • palaging naiihi sa gabi (nocturne)
  • malakas kumain at palaging gutom
  • pagbabawas ng timbang o pamamayat
  • Pagod at pagiging matamlay
  • panlalabo ng mata
  • Mabagal gumaling ang mga sugat

Maaari ring ma-detect ang diabetes kahit wala pang sintomas kung makita sa regular check-up na mataas ang blood sugar sa laboratory test.

Filed Under: Sakit Tagged With: , , , ,

Mga kaalaman tungkol sa diabetes

October 11, 2014 by

Ano ang diabetes?

Ang diabetes mellitus ay isang kondisyon kung saan apektado ang abilidad ng katawan na ilipat ang asukal sa dugo papunta sa iba’t ibang bahagi ng katawan upang magamit bilang enerhiya o maiimbak sa mga cells. Ito ay isang chronic disease – isang kondisyon nangangaliangan ng matagal na gamutan.

Anong kaibahan ng Type I at Type II na diabetes?

Dalawang ang uri ng Diabetes Mellitus, Type I at Type II. Sa Type I, nawawala o nasisira ang mga bahagi ng katawan na gumagawa ng insulin, ang hormone na naglilipat ng asukal sa dugo papunta sa iba’t ibang bahagi ng katawan. Sa Type II, maaari ding may kakulangan sa insulin, ngunit sa karamihan ng kaso may insulin nga pero hindi ito nagagamit ng maayos ng katawan – isang kondisyon na tinatawag na insulin-resistance. Ang Type I diabetes ay karaniwang nangyayari sa mas nakakabatang mga tao (30 pababa) na may mga kamag-anak na meron ding diabetes. Ang Type 2 naman ay mas nakakaapekto sa mga mas nakakatanda na (30 pataas). Subalit, ang dalawang uri ng Diabetes, Type 1 at Type 2, ang maaaring mangyari sa kahit anong edad. Tinatayang sa lahat ng kaso ng diabetes, 10% dito ay Type I at 90% naman ay Type II.

Dagdag kaalaman: Meron ding kondisyon na tinatawag na ‘Diabetes Insipidus’. Ito naman ay isang kondisyon kung saan ihi ng ihi ang isang tao dahil sa kakulangan ng hormone na responsable naman sa pagkontrola ng pag-ihi. Higit na mas bibihira ang sakit na ito at para hindi malito ang mga mambabasa, hindi muna natin isasama ang Diabetes Insipidus sa artikulong ito.

Ano ang sanhi ng diabetes? Paano nakukuha ang diabetes?

Walang natatanging dahilan ang diabetes, at hindi pa talaga ganap na nauunawaan ng mga mananaliksik kung ano ba talagang dahilan kung bakit nagkakaron nito. Para sa Type II Diabetes. kalimitan, ito’y kombinasyon ng iba’t ibang factors gaya ng genetics (nasa genes o ‘nasa dugo’ ng pamilya ito), paraan ng pamumuhay, gaya ng pagkain ng marami o/at pagiging overweight o mataba. Sa Type I diabetes, inaatake ng immune system ng katawan ang mga cells sa pancreas na gumagawa ng insulin, at hininalang malakas din ang impluwensya ng genetics.

Filed Under: Sakit Tagged With: , , , , ,