Mga Unang Senyales ng Pagbubuntis

July 28, 2015 by

Kung ang isang babae ay nagdududa na siya ay maaaring buntis, ang pinakamadaling paraan para ito ay makumpirma ay ang paggamit ng pregnancy test. Ngunit bago pa man makumpirma ng pregnancy test ang pagbubuntis, huwag kaligtaan na mayroon ding mga paunang senyales na mararanasan ang mga kababaihan sa kanilang pagbubuntis. Kung bibigyang pansin lamang ang mga senyales na ito, maaaring agad nang matiyak ang pagbubuntis.

buntis

1. Paglambot at pananakit ng suso

Isa sa mga pangunahing senyales ng pagbubuntis na mararanasan ng babae ay ang kakaibang pakiramdam sa kanyang suso. Ang suso ay parang lumalaki, mas malambot, at sumasakit. May pakiramdam din na parang bumibikat at mas siksik ang mga suso, at ang mga utong ay lumalaki din at mas umiitim.

Ang pagbabago sa suso ay konektado sa pagtaas ng lebel ng progesterone sa katawan ng babae sa kanyang pagbubuntis.

2. Madaling pagkapagod

Dahil sa pa rin sa mataas na lebel ng progesterone sa katawan, mas madaling napapagod ang nagbubuntis na babae. Madalas niyang naisin ang pagtulog nang mahabang oras.

3. Madaling pagkainis

Ang babaeng nagbubuntis ay madali ring mainis kahit sa mga simpleng bagay lang. Maging ang emosyon ng isang babae ay apektado pa rin kasi ng mga hormones sa katawan dulot ng pagbubuntis.

4. Madalas na pagkahilo

Ang madalas na pagkahilo ng nagbubuntis ay maaaring konektado sa hormones o kaya sa mababang presyon ng dugo na madalas maranasan ng buntis. Dapat pa ring ipahinga ang ganitong kondisyon at ikunsulta sa OB kung napapadalas ang pagkahilo.

5. Pagsusuka

Ang pagsusuka, bagaman mas madalas sa huling tatlong buwan ng pagbubuntis, ay maaari ding maranasan sa mga unang buwan ng pagbubuntis. Upang maiwasan ito, kinakailangan ang madalas na pag-inom ng tubig, at madalas ngunit kakaunting pagkain ng pagkaing mayaman sa protina.

6. Pagiging sensitibo sa mga pagkain

Sa pagbubuntis, mas nagiging matalas ang pang-amoy, kaya naman nagiging sensitibo sa mga pagkain. Bukod pa rito, maaaring magbago din ang panlasa ng buntis. Ito dahilan kung bakit nagiging mapili sa pagkain ang buntis.

7. Madalas na pag-ihi

Sa pagbubuntis din, mas tumataas ang produksyon ng ihi. Bukod pa rito, madalas ding maipit ang pantog ng mas malaking matres ng buntis. Dahil sa mga ito, di hamak na mas madalas ang pag-ihi na nararanasan ng buntis.

8. Pananakit ng puson

Ang pananakit ng puson o cramps ay maaaring maranasan sa unang 2 linggo ng pagbubuntis. Dahil ito sa pagkapit ng na-fertilize na itlog ng babae sa matres.

9. Spotting

Maaari makaranas ng spotting o patak-patak na dugo sa pagbubuntis, at ito ay normal lamang. Ang unang pagkakataon ay maaaring maranasan din kapag kumapit ang itlog ng babae sa matres.

10. Hindi dinatnan

Ang hindi pagdating ng buwanang dalaw o regla sa babae ay isang malaking senyales ng pagbubuntis. Kadalasan, ito ang pinaka unang napapansin at dahilan upang suriin ang sarili gamit ang pregnancy test. Ang paglaki ng bata sa sinapupunan ang dahilan kung bakit natitigil ang pagreregla sa loob ng siyam na buwan.

 

Filed Under: Itanong kay Doc, Sa Kababaihan, Sa Pamilya

Kaalaman tungkol sa pagkalaglag ng ipinagbubuntis (miscarriage)

May 29, 2015 by

Ang pagkalaglag ay tumutukoy sa hindi pagtuloy ng pagbubuntis ng isang ina kung saan ang pagbubuntis ay umaabot lamang ng hanggang 20 na linggo (4 na buwan). Ang kondisyong ito ay maaaring maranasan dahil sa ilang mga dahilan na maaaring sinadiya (abortion) o hindi sadiya.

Ano ang mga sintomas ng pagkalaglag ng ipinagbubuntis?

Maaring dumanas ng mga sumusunod na sintomas at senyales ang inang nalaglagan ng dinadalang bata:

  • pagdurugo na maaring patak patak o umaagos.
  • pananakit ng tiyan (cramps)
  • lagnat
  • paglabas ng mga laman mula sa matres.

Ang nagbubuntis na dumanas ng mga nabanggit na sintomas ay kinakailangang magpatingin kaagad sa doktor o obstetrician. Ang ganitong kondisyon ay maituturing na medical emergency na nangangailangan ng agarang atensyong medikal.

Ano ang mga maaaring dahilan ng pagkalaglag?

Maraming dahilan ang maaaring ituro sa pagkalaglag ng dinadalang bata. Kung ito ay naganap sa unang tatlong buwan ng pagbubuntis, ang kadalasang tinuturong dahilan ng pagkalaglag ay abnormalidad sa pagkakabuo ng bata (chromosomal abnormality). Ang pagkalaglag dulot ng ganitong kondisyon ay nagkakataon lamang at walang kaugnayan sa kalusugan ng parehong magulang.

Ang mga karaniwang dahilan naman ng pagkalaglag ay ang sumusunod:

  • impeksyon sa katawan
  • pagkakalantad sa mga nakasasamang elemento gaya ng radiation at lason.
  • problema sa hormones
  • abnormalidad sa matres
  • ‘di inaasahang pagbuka ng kuwelyo ng matres (cervical abnormalites)
  • paninigarily, pag-inom ng alak o paggamit ng ipinagbabawal na gamot
  • abnormalidad sa immune system ng katawan
  • malalang sakit sa bato
  • sakit sa puso
  • malalang kondisyon ng diabetes
  • problema sa thyroid
  • mga iniinom na gamot
  • malalang kondisyon ng malnutrisyon

Ang posibilidad ng pagkalaglag ng ipinagbubuntis ay tumataas kasabay ng edad. Ang mga babaeng nasa edad na 20s ay may tsana na malaglagan nang 12% hanggang 15%, habang ang mga babaeng nasa edad na 40s ay may tsansang malaglagan nang 25%.

Paano paggagamot pagkatapos ng pagkalaglag?

Agad na tinutukoy sa ospital kung talagang ang dinadalang bata ay nalaglag. Kinukumpirma ito sa pamamagitan ng ultra sound. Kung natukoy na nga ang pagkalaglag ng bata, maaaring raspahin (D&C) ang matres upang maalis ang laman nito. Kung hindi ninanais ang pagraraspa, maaari ding painumin ng gamot upang maalis ang laman ng bahay-bata. Pagkatapos nito’y kakailanganin na lamang ang pagpapahinga upang manumbalik ang lakas.

Maaari pa bang magbuntis pagkatapos malaglagan?

Maaari pa ring magbuntis ang babaeng nakaranas na ng pagkalaglag. Halos 85% ng mga kababaihang dumanas na ng pagkalaglag ng ipinagbubuntis ang nagkaroon pa rin ng pagkakataon na magbuntis at manganak pa rin nang normal. Walang kaugnayan ang pagkalaglag ng ipinagbubuntis sa kakayahan ng babae na magbuntis. Gayunpaman, ang babae na dumanas ng dalawang magkasunod na pagkalaglag ay maaaring mangahulugan na kakaibang sakit kung kaya’t mas makabubuting huwag na lamang magbuntis sa tulong ng mga birth control methods.

Kailan maaaring magbuntis muli pagkatapos ng pagkalaglag?

Makatutulong ang tuloy-tuloy na konsultasyon sa obstetrician matapos ang pagkalaglag ng ipinagbubuntis upang mabantayan kung kailan muli maaaring magbuntis. Ngunit kadalasan, kinakailangan munang palipasin ang 3 ikot ng buwanang dalaw (menstrual cycle) bago pa muling subukang magbuntis.

Paano maiiwasan ang pagkalaglag?

Ang pagkalaglag ng ipinagbubuntis ay kadalsang hindi maiiwasan o mapipigilan lalo na kung ang dahilan ay abnormalidad sa pagbubuntis. Nunit ang ibang mga dahilan na maaaring makasama sa pagbubuntis gaya ng pag-inom ng mga gamot, paggamit ng sigarilyo at alak, at iba pa, ay maaari namang maiwasan.

Filed Under: Buhay Sigla, Prebensyon at Pag-iwas, Sa Kababaihan, Sa Pamilya Tagged With: ,

Mga Kaalaman Tungkol sa Raspa (Dilation & Curettage)

May 29, 2015 by

Ano ang raspa at para saaan ito?

Ang raspa, o dilation and curettage (D&C), ay isang pamamaraan na isinasagawa upang makakuha ng maliit na bahagi ng laman mula sa loob ng matres. Isinasagawa ito ng mga doktor upang matukoy at magamot ang ilang kondisyon sa matres, gaya ng sobrang pagdudrugo, o kaya naman ay malinis ang loob ng matres pagkatapos malaglag ng ipinagbubuntis. Ginagamitan ito ng instrumentong bakal na kung tawagin ay curette na maaaring may talim sa dulo o panghigop (suction).

raspa

Kanino at kailan isinasagawa ang raspa?

Ang pagraraspa ay maaaring isagawa sa sinumang kababaihan na dumadanas ng kondisyon sa kanyang matres. Maaaring irekomenda ng doktor ang pagpaparaspa kung mayroong abnormal na pagdurugo sa matres, kung dumadanas ng pagdurugo kahit lumipas na ang menopause, o kung natukoy ang pagkakaroon ng mga bukol na maaaring may kaugnayan sa cervical cancer. Isinasagawa din ang pagraraspa upang alisin ang mga natirang laman sa loob ng matres matapos ang pagkakalaglag ng ipinagbubuntis at maiwasan ang impeksyon at patuloy na pagdurugo.

Paano isinasagawa ang raspa?

Ang pagraraspa ay isinasagawa sa ospital o klinika sa rekomendasyon ng isang doktor. Ang proseso ay mabilis lamang na karaniwang tumatagal lamang 15 hanggang 30 minuto. Ang pasyente ay maaring bigyan ng general anesthesia kung saan makakatulog habang isinasagawa ang pagraraspa, o kaya ay spinal anesthesia kung saan kalahati lamang ng katawan ang mamamanhid. Ipinapasok ang instrumentong curette sa loob ng matres upang makakuha ng maliit na bahagi ng laman. Ang laman na nakuha ay pag-aaralan naman sa laboratoryo. Matapos isagawa ang pagraraspa, maaring dalhin muna sa recovery room ang pasyente habang hinihintay ang resulta.

Gaano katagal bago makuha ang resulta ng raspa?

Ang resulta ng raspa ay depende sa kaso o paghihinala ng mga doktor. Maaaring isagawa ito nang agaran at makuha na ang resulta sa mismong araw na isinagawa ang operasyon, o kaya ay magtagal pa ito nang hanggang 3 araw.

Ano ang mga sakit na ginagamitan ng raspa para matukoy?

Sa tulong ng raspa, maaaring matukoy ang ilang kondisyon sa matres gaya ng kanser, pagtubo ng mga polyps, at pangangapal ng mga gilid ng matres. Sa tulong din nito, maaaring maiwasan ang impeksyon at patuloy na pagdurugo pagkatapos malaglag ng ipinagbubuntis.

May epekto ba sa katawan ang raspa?

May ilang epekto na karaniwang nararanasan matapos mawalan ng bisa ang anestisya. Maaaring dumanas ng pananakit sa bahagi ng matres (cramping), o kaya ay dumanas ng patak patak na dugo (spotting). Ang mga epektong ito ay hindi naman seryoso at hindi dapat ikabahala. Ang mga komplikasyon, bagaman bibihira lamang mangyari ay posible pa rin. Ang mga posibleng komplikasyon ng operasyon ay patuloy na pagdurugo, lagnat, umiigting na pananakit, at mabahong pagtulo sa puwerta. Agad na magpatingin sa doktor kung dumanas ng komplikasyon.

Filed Under: Buhay Sigla, Itanong kay Doc, Prebensyon at Pag-iwas, Sa Kababaihan Tagged With: ,

Pag-inom ng Cortal bilang contraceptive at pampalaglag, totoo nga ba?

February 5, 2015 by

Dahil pa rin sa kakulangan ng sapat at wastong kaalaman tungkol sa pakikipagtalik at pagbubuntis, marami pa rin ang may maling kaisipan tungkol sa proseso ng pagkakabuo ng bata sa sinapupunan. Dagdag pa rito ang napapadalas na kaso ng unplanned pregnancy na minsan ay humahantong sa pagpapalaglag ng bata o aborsyon. Ito ay pinakamadalas sa mga kabataang mapupusok ngunit hindi pa talaga handang pangatawanan ang responsibilidad ng pagiging magulang. Madalas din ito sa mga biktima ng pangmomolestiya at rape, gayun din ang mga kababaihang nagtatrabaho bilang prostitute.

Kaakibat ng isyung ito ay ang mga luma at walang basehan na paniniwala ukol sa pag-iwas sa pagbubuntis (contraception) at pagpapalaglag ng bata sa sinapupunan. Halimbawa na lang ay ang paggamit ng gamot na Cortal bilang isang contraceptive o kaya’y pampalaglag ng bata.

Ayon sa popular na paniniwala, ang gamot na Cortal daw ay iniinom ng pagkatapos makipagtalik upang hindi daw mabuntis. Minsan pa, iniinom ito ng maramihan o kaya ay ipinapasok mismo ang gamot sa puwerta ng babae. Bukod pa rito, ginagamit din daw ito bilang pampalaglag at sinasabayan pa ng pag-inom ng coke. Totoo nga ba ang mga paniniwalang ito? Ating alamin.

Ano ang Cortal?

Ang Cortal ay isang brand name ng apirin, isang gamot na mabisa para sa mga pananakit na nararanasan sa katawan na dulot ng pamamaga. Ito ay madalas inirereseta para sa mga pananakit ng mga kalamnan, at pananakit ng dibdib dahil sa karamdaman sa puso. Pinapanipis ng gamot na ito ang dugo at pinipigilan ang pamumuo ng dugo (blood clotting).

Epektibo ba ang Cortal bilang contraceptive?

Dahil ang gamot na Cortal ay mura at madaling nabibili sa mga butika, ginagamit ito ng ilan bilang contraceptive. Iniinom ito pagkatapos ng pagtatalik o kaya naman ay pinapasok sa mismong puwerta ng babae. Ngunit ito ay walang basehan at hindi maaasahan. Ang paggamit nito ay hindi pinapayo ng mga doktor sapagkat ang maling paggamit ng Cortal ay maaaring magdulot ng ilang epekto sa katawan.

Ano ang epekto ng Cortal sa nagbubuntis?

Ang pag-inom ng aspirin sa mga nagbubuntis ay isang delikadong hakbang para sa bata sa sinapupunan. Ito ay maaaring magdulot ng pagdurugo sa batang ipinagbubuntis na kapag nagpatuloy ay maaaring mauwi sa pagkalaglag ng bata. Ito ang dahilan kung bakit madalas itong ginagamit ng ilan bilang pampalaglag. Ngunit dahil ang gamot na ito ay hindi talaga pampalaglag ng bata, wala ring garantiya na agad na malalaglag ang bata sa pag-inom lamang ng Cortal.

May side effects ba ang pag-inom ng Cortal?

Sa pagnanais na malaglag ang bata o mapigilan ang pagbubuntis, ang ilang babae ay umiinom ng sobrang gamot na Cortal. Tandaan na ang pag-inom ng sobrang gamot ay maaaring humantong sa pagka-overdose na tiyak namang may hindi mabuting epekto sa katawan. Ang sobrang pag-inom ng gamot na Cortal ay maaaring magdulot ng ilang side effects na gaya ng pagkahilo, pangangasim ng tiyan, pananakit ng ulo, pagiging antukin, pagkalito, pagkokombulsyon, matinding pagsusuka, pagliliyo, pagdurugo sa dumi, sa suka, o sa ubo, at hindi nawawalang lagnat na humihigit ng 3 araw.

Filed Under: Gamot, Itanong kay Doc, Sa Kababaihan, Sa Pamilya Tagged With: , ,

Mga Gamot na Ginagamit Bilang Pampalaglag

February 4, 2015 by

Sa panahon ngayon, ang “pre-marital sex” ay mistulang nagiging karaniwan na lamang at hindi na nagiging isyung panlipunan. Laganap ito sa mga kabataang mapupusok at “curious” sa pakikipagtalik. Dahil dito at sa kakulangan ng kaalaman, dumadami rin ang kaso ng hindi planadong pagbubuntis. At dahil nga ito ay pinakalaganap sa mga kabataan, na kadalasan ay hindi pa handa sa hamon ng pagiging magulang, nauuwi ang ilan sa mga ito sa pagpapalaglag ng bata.

Ang pagpapalaglag o aborsyon ay isang kontrobersyal na isyu hindi lamang sa lipunan kundi sa medisina. Sa ilang bansa, ito ay ligal at maaring isagawa sa ospital lalo na kung maaaring manganib ang buhay ng ina kung itutuloy ang pagbubuntis. Habang sa Pilipinas naman, ito ay ipinagbabawal sa batas at maituturing na isang criminal offense tulad ng pagpatay ng isang tao (murder). Ang pagpapalaglag o aborsyon, bukod sa pagiging iligal, ay matinding hinaharang ng simbahan, at isa ring hindi katanggap-tanggap na gawain sa lipunan.

cytotec-abortion

Dahil nga ito ay iligal sa bansa, isinasagawa ito ng ilan na pailalim. Maaaring ito ay isinasagawa sa pamamagitan ng pagsundot mismo sa matres ng ina o kaya ay sa pag-inom ng ilang gamot na pampalaglag. Ang mga gawaing ito, lalo na’t walang medikal na gabay, ay hindi ligtas at maaaring makasama sa kalusugan ng ina. Narito ang ilan sa mga gamot na kadalasang ginagamit bilang pampalaglag ng bata.

Misoprostol (Cytotec)

Ang cytotec ay isang gamot na inirereseta para pigilan ang pagdurugo ng sikmura dahil sa sakit na ulcer. Sa kabilang banda, ito ay madalas na ginagamit ng ilan para ilaglag ang pagbubuntis. Sa ibang bansa, ito ay ligal na ginagamit sa mga ospital kasabay ng mifepristone upang itigil ang pagbubuntis.

Carboprost (Hemabate)

Ang carboprost ay gamot na ginagamit ng ilang ospital para tuluyang itigil ang pagbubuntis. Ito ay tinuturok sa laman at nagdudulot ng contractions sa kalamnan ng uterus ng ina na humahantong sa pagkalaglag ng bata.

Dinoprotone (Prepidil)

Ang gamot na dinoprotone ay inirereseta upang tulungan ang ina na palakihin ang pagbuka ng kuwelyo ng matres (cervix) sa panahon ng labor bago manganak. Kaya naman, ginagamit din ito ng ilang ospital upang sadyain ang panganganak kahit hindi pa kabuwanan. At ito ay nagreresulta sa pagkalaglag ng bata.

Mifepristone (Mifeprex)

Ang mifeprostone ay isang gamot na pampalaglag ginagamit sa mga unang 49 na araw ng pagbubuntis. Hinaharang ng gamot na ito ang suplay ng hormones patungo sa matres sa mga unang araw ng pagbubuntis.  Dahil dito, hindi na natutuloy pa ang pagbubuntis. Minsan ay ginagamit din ito para sa ilang kaso ng pagtaas ng asukal sa dugo (hyperglycemia) sa mga taong may Cushing’s syndrome.

Oxytocin (Pitocin)

Ang gamot na oxytocin ay ay ginagamit para tulungan ang pag-labor ng ina na manganganak at kontrolin ang pagdurugo matapos manganak. Maaari itong magdulot ng pagkalaglag ng bata kung gagamitin na walang gabay ng doktor.

Filed Under: Buhay Sigla, Gabay Kalusugan, Itanong kay Doc, Prebensyon at Pag-iwas, Sa Kababaihan, Sa Pamilya

Mga kaalaman tungkol sa Menstrual Cycle (Buwanang Dalaw)

December 29, 2014 by

Ano ang Menstrual Cycle?

Ang menstrual cycle ang tumutukoy sa buwanang pagbabago o kaganapan sa katawan ng babae bilang paghahanda sa pagbubuntis. Nakapaloob dito ang paglabas ng egg cell mula sa obaryo, pagpunta nito sa matres, pati na ang buwanang dalaw o pagdurugo na nararanasan ng mga kababaihan na nasa tamang edad.

Bakit nagkakaroon ng buwanang dalaw o pagdurugo?

Ang buwanang pagdurugo ay dahil sa regular na pagpapalit ng lining o pang-ibabaw na patong ng matres na nagaganap kapag walang nangyaring fertilization sa pagitan ng itlog o egg cell ng babae at isang semilya o sperm cell ng lalaki. Ang fertilization ay nagaganap lamang kapag nagtalik ang isang lalaki at babae at nagtagpo ang kanilang itlog at semilya.

Sa anong edad ito nagsisimula?

Ang menstrual cycle ay nagsisimula sa edad na 11 hangang 14 kung kailan dumadating sa maturidad o pagdadalaga ang mga batang babae. Ito ay bahagi ng mga pagbabago sa pangangatawan ng mga kababaihan sa pag-apak sa puberty stage. Ang mga pagbabagong ito ay dulot ng hormones na estrogen at progesterone.

Gaano katagal ang isang ikot ng menstruation, at paano ito nagaganap?

Ang isang ikot ng menstruation ay nagsisimula sa unang araw ng pagdurugo at natatapos naman sa unang araw ng susunod na pagdurugo. Ito ay kadalasang tumatagal ng 28 na araw ngunit maaari rin namang mas maikli o mas mahaba kaysa dito.  Nakapaloob sa 28 na araw na ito ang paglabas ng itlog o egg cell mula sa obaryo (ovulation), pagdaan nito sa fallopian tube, at pag-abot nito sa matres. Kapag walang naganap na fertilization sa pagitan ng egg cell at semilya, ang ibabaw na patong ng matres ay mangangapal at mapapalitan ng bago. Ang nadurog na lumang patong ng matress ay lumalabas sa puwerta ng babae bilang dugo o regla.

Ano ang dapat gawin kung mayroong dalaw?

Ang babaeng mayroong dalaw ay lalabasan ng dugo sa loob ng ilang araw, depende kung gaano kalakas pag-agos ng dugo. Ito ay maaaring bumuhos ng malakas sa unang araw, at susundan ng paunti-unting patak ng dugo hanggang sa maubos dugo sa matres. Maaari din namang umagos ang dugo ng paunti-unti at tumagal ng 3 hanggang 5 araw. Kung kaya, makatutulong ang paggamit ng pasador o sanitary napkin sa panahon na nararanasan ang pagdurugo. Minsan pa, maaaring makaranas ng pananakit ng puson, o cramps, na maaaring maibsan sa pag-inom ng mga pain relievers.

Ano ang ibig sabihin ng iregular na dalaw?

Masasabing iregular ang dalaw kung ang pagitan ng bawat pagdurugo ay mas maikli sa 21 na araw o mas matagal pa sa 35 na araw. Gayundin kung may pagdurugo sa pagitan ng mga araw na ito. Ito ay nagaganap dahil sa ilang mga salik gaya ng sumusunod:

  • Sobrang pagdagdag o pagkabawas ng timbang.
  • Karamdaman sa pagkain tulad ng anorexia
  • Sobrang pag-eehersisyo
  • Emosyonal na stress
  • Paggamit ng ipinagbabawal na gamot
  • Abnormalidad sa hormones
  • Mga iniinom na gamot
  • Papalapit na menopause

Kailan humihinto ang buwanang dalaw?

Ang paghinto ng buwanang dalaw, na kilala sa tawag menopause, ay nagaganap sa edad na palapit sa 50. Dahil ito sa pagbawas sa hormones na lumalabas sa katawan kasabay ng pagtanda. Sa oras na dumating sa menopause ang babae, nawawala na rin ang abilidad ng babae na mabuntis.

Filed Under: Itanong kay Doc, Sa Kababaihan, Sa mga dalaga, Sa Pamilya Tagged With: , , ,

Nakaka-apekto ba ang shingles sa pagbubuntis?

December 3, 2014 by

Q: Doc I am pregnant 9 weeks and i have shingles, nakakaapekto po ba ito sa aking baby?

A: Ang shingles ay isang kondisyon kung saan bumabalik ang manipestasyon ng Varicella Zoster Virus (VZV) na siyang sanhi ng chicken pox o bulutong. Tanging mga tao lamang na nagkabulutong na noong nakaraan ang maaaring makaranas ng shinges (sa terminolohiyang medikal: Herpes Zoster)

Ang shingles ay hindi naman dapat ikabahala kung nagkaron ka nito habang ikaw ang buntis. Ito’y hindi rin nakakasama sa baby, di gaya ng ibang sakit gaya ng tigdas-hangin o bulutong. Subalit, kung ikaw ay may shingles, maaaring kang makahawa ng mga tao na walang bakuna sa bulotong o hindi ka nagkakaron ng bulutong. Dahil dito, magandang umiwas ka muna sa mga taong ganito, lalo na sa mga buntis.

Kung nakakaramdam ng pangangati sa bahagi ng katawan na may shingles, maaaring magpahid ng Calamine o iba pang lotion. Pwede ring uminom ng Paracetamol para mabawasan ang pangingirot. Ang shingles ay kalimitang nawawala ng kusa sa loob ng ilang linggo.

Filed Under: Itanong kay Doc, Sa Kababaihan Tagged With: , , ,

Cytotec o Misoprostol: isang gamot na ginagamit na pampalaglag ng bata

November 20, 2014 by

Ano ang Cytotec o Misoprostol?

Ang Cytotec (generic name: Misoprostol) ay isang gamot para sa ulcer at sakit na tiyan na bagamat hindi aprubado ng FDA ay ginagamit din bilang isang gamot para padaliin ang panganganak ng bata (induction of labor) at para magpalaglag ng baby (abortion). Ito ay ginagamit ng mag-isa o kasama na iba pang mga gamot.

Saan nakakabili ng Cytotec o Misoprostol?

Ang Cytotec o Misoprostol ay ipinagbabawal na ibenta o bilhin sa Pilipinas. Bagamat naiulat na ipinag-aalok sa Quiapo at iba pang lugar, at maging sa Internet, walang kasiguraduhan sa pinanggalingan, kalidad, at pagiging original ng mga gamot na ito.

Paano gumagana ang Cytotec o Misoprostol?

Ang Cytotec o Misoprostol ay nagpapabuka sa kwelyo ng matris (certix) at nagpapahilab ng tiyan at matris (abdominal and uterine contraction) upang lumabas ang baby.

Paano gamitin ang Cytotec o Misoprostol?

Ang mga tableta ng Misoprostol o Cytotec ay nilalagay sa pwerta ng babae o di kaya ay iniinom. Depende sa paggamit nito ang bilang ng tableta na kailangan. Mahalaga: ang paggamit ng Cytotec nito ng walang gabay ng isang doktor ay delikado at maaaring magdulot ng malubhang komplikasyon para sa babae at sa kanyang baby.

Ano ang mga side effect o komplikasyon ng paggamit ng Cytotec o Misoprostol?

Kung ito ay ginamit para magpalaglag ng bata, ito’y maaaring magdulot ng pagdudugo, pananakit ng tiyan. At maaaring din itong magdulot sa ectopic pregnancy (pagbubuntis sa labas ng matris na hindi din maaaring magtagal) at mga kapansanan sa sanggol (birth defects) kung sakaling hindi gumana ang pagpapalaglag. Maaari din itong magdulot ng mga komplikasyon gaya ng incomplete abortion – hindi kumpletong pagpapalaglag na maaaring mauwi sa impeksyon sa matris (septic abortion) at pagkamatay.

Gaano ka-epektibo ang Cytotec o Misoprostol na pampalaglag?

Ito ay naka-depende sa kung paanong paraan ito gamitin ngunit mahalagang malaman natin na HINDI LAHAT ng pagbubuntis na ginagamitan ng Cytotec ay nauuwi sa pagkalaglag ng bata o abortion. Tulad ng nabanggit, maaari itong magdulot ng mga komplikasyon gaya ng septic abortion na nakakamamatay. Kaya hindi rekomendado ang paggamit nito.

Anong maaaring alternatibo sa Cytotec o Misoprostol?

Sa Pilipinas, sapagkat ipinagbabawal ang aborsyon, walang garantisadong ligtas na paraan ng pagpapalaglag ng bata o aborsyon. Kaya mas dapat pagtuunan ng pansin ang paggamit ng birth control gaya ng pills o condom upang “makaiwas disgrasya”.

Sa ibang bansa, alamin sa inyong doktor o mga mas nakakaalam kung legal ang aborsyon at kung oo, anong mga proseso upang makapag-konsulta sa isang doktor para malaman kung anong iyong mga maaaring gawin.

Filed Under: Sa Kababaihan Tagged With: , , , , ,

Bata, bata, paano ka ginawa? Ang pagkabuo ng sanggol mula pagtatalik hanggang pangangak

November 6, 2014 by

Kabataan

Sa artikulong ito, nais kong ipaliwanag, para sa pakinabang ng taong bayan, ang kwento ng pagkabuo ng isang sanggol, mula sa pakikipagtalik ng kanyang mga magulang, hanggang sa kanyang pagsilang sa mundong ito. Bagamat ito’y palaging nagaganap sa ating buhay, nakakagulat na marami paring mga maling paniniwala tungkol sa buong prosesong ito.

Hindi layon ng artikulong ito ay pagdebatihan kung kailan ang saktong sandali na naguumpisa ang ‘buhay’ o pagiging ‘ganap na tao’. Ang matitiyak ko lang ay ito’y isang proseso patungo sa pagbuo ng isang sanggol.

UNANG KABANATA: PAGBIBINATA AT PAGDADALAGA

Bago pa man magsama ang babae’t lalaki at kanilang semilya upang makabuo ng isang sanggol, ang proseso ng paglikha ng buhay ay nag-uumpisa na sa mga katawan nila. Habang ang isang babae ay nagdadalaga, may mga pagbabago sa kanyang katawan na naghahanda upang siya’y maaaring magdalang-tao. Kasama na dito ay paglaki ng kanyang mga suso, bilang preparasyon na kung siya’y magkaron ng anak ay maaari siyang magpasuso dito. Buwan-buwan, may mga pagbabagong nagaganap sa bahay-bata (uterus) at obaryo (ovary) ng isang babae upang maghanda sa posibleng pagkabuntis, kabilang na dito isang itlog (egg cell) na inihahanda kung sakaling magkaron ng sperm cell (semilya) na makikipag-ugnay dito. Kung hindi naman mangyari ito, ang ilan sa mga produkto ng paghahandang ito ay inilalabas ng katawan sa pwerta ng babae, at ito ang tinatawag na ‘pagregla’ o monthly period. Ang prosesong ito, sapagkat nangyayari buwan-buwan, ay siyang basihan ng mga natural family planning methods. Ayon sa mga pag-aaral, ang kakayahang makabuntis ng isang lalaki ay nag-uumpisa sa edad 12-14.

Sa mga lalaki naman, may mga pagbabago rin sa pagbibinata na naghahanda sa kanila upang magkaron ng kakayahang makabuntis ng babae. Ang mga itlog sa bayag ay naguumpisang magpalaki at magpadami ng mga sperm cells, na siyang nakikipag-ugnay sa itlog ng babae para magumpisa ang pagbubuntis. May mga bahagi ring ng katawan sa bayag at sa may daluyan ng semilya (vas deferens) na naguumpisang gumawa ng likido na may mga sangkap upang panatilihing may enerhiya ang mga sperm cells na ‘lumangoy’ papunta sa itlog ng babae. Ang likido na ito ay tinatawag na semilya o tamod. Ang pagkakaron ng ‘wet dreams’ o mga pagkakataon kung saan paggising ng isang binata ay basa ang kanyang brief dahil sa paglabas ng semilya, ay indikasyon na nagaganap na ang mga pagbabagong ito. Isa pang pagbabago ay ang paglaki ng ari ng lalaki (Tingnan ang artikulong ito tungkol sa ‘average size’ ng ari ng lalaki). Ayon sa mga pag-aaral, ang kakayahang makabuntis ng isang lalaki ay nag-uumpisa sa edad 13-15.

PANGALWANG KABANATA: PAKIKIPAGTALIK

Ang pakikipagtalik o ‘sexual intercourse’ ay ang paglabas-pasok ng ari ng lalaki sa pwerta ng babae. Dahil nalilibog ang kanilang katawan, may mga pagbabago gaya ng paglabas ng mga likido na nagpapadulas sa pwerta ng babae, at ang pagtigas ng ari ng lalaki. Kapag patuloy ang estadong ito na nalilibog ang lalaki at ang kanyang ari ay gumagalaw o ginagalaw, siya ay lalabasan ng semilya o tamod. Ito ay pwedeng mangyayari sa pagjajakol at ito rin ay nangyayari sa pakikipagtalik. Isang paraan ng family planning ang ‘withdrawal method’ o ang pag-alis ng ari ng lalaki sa ari ng babae upang sa labas ng katawan pumutok ang semilya, subalit hindi ito ganong ka-tiyak na paraan dahil sa totoong buhay ay mahirap i-alis ang ari ng lalaki sa kasabikan ng sandali.

Kung ang ari ng lalaki ay nakapasok sa pwerta ng babae habang siya ay labasan ng semilya o tamod, ang mga sperm cells ay maguumpisa nang maglakbay (at lumangoy) papunta sa mga ‘fallopian tube’ ng babae. Ang paglalakbay na ito ay maaaring abutin ng dalawang araw. Kung sa panahong ito ay nagkataong nakahanda o ‘ready’ ang babae sa pagbubuntis at may itlog na nakahanda (ovulation), pwedeng maabot ng isang sperm cell ang egg cell at magsama sila.

Ang pagsasama ng itlog (egg cell) at sperm cell ay tinatawag na ‘fertilization’ at siyang naguumpisa ng pagbubuntis. Naghahalo ang ‘DNA’ ng babae at ng lalaki upang lumikha ng panibagong DNA na syang magtatakda ng mga katangiang pisikal ng sanggol. Narito sa DNA na ito ang mga mamanahing karakteristiko ng sanggol, ngunit hindi natin tiyak kung paano ito eksaktong nangyayari. Pagkatapos magsama ng egg cell at sperm cell at maging isang ‘zygote’, ang pagsasamahang ito ay parang buto na kapag dumapo sa balat ng bahay-bata o uterus ay magpapaumpisa ng mga proseso ng paglilihi at pagbubuntis.

Bakit nagkakaron ng mga kambal? Narito rin ang sagot sa tanong na ito. Diba sabi natin, ang babae ay naglalabas ng isang egg cell kada buwan. Paminsan, dalawa (o higit pa) na egg cell ang lumalabas, at kapag dalawa dito ay ‘nadapuan’ ng magkaibang sperm cell at pareho din silang makakadapo sa balat ng bahay-bata, maaaring pareho silang magiging sanggol at sila ang tinatawag na fraternal twins o kambal pero hindi magkamukhang-magkamukha. Pwede din naman na ang iisang zygote na mahati para magbuo ng dalawang baby. Dahil sila’y nagmula sa iisang zygote, sila’y magiging magkamukhang-magkamukha o kung tawagin ay identical twins.

PANGATONG KABANATA: PAGLILIHI AT PAGBUBUNTIS

Mabilis ang pagdami ng mga cell ng napakaliit na zygote. Kahit na sobrang liit nito sa umpisa, ito ay magpapaumpisa ng iba’t ibang pagbabago sa katawan ng babae. Una sa lahat, titigil na ang monthly period dahil sa pagbabago ng antas ng progesterone at estrogen, mga sex hormone ng mga babae. Ang mga pagbabago ito ay mararanasan ng babae bilang mga senyales ng pagbubuntis. Basahin sa Kalusugan.PH kung ano-ano ang mga senyales na ito.

Nabubuo ang inunan o placenta sa bahay-bata o uterus. Ang placenta ay responsible sa paghahatid ng nutrtisyon at pangkongkolekta ng dumi sa lumalaking sanggol. Ang umbilical cord (ugat ng pusod o higod) naman ang siyang nagdudugtong sa sanggol at sa placenta.

Sa loob ng 9 na buwan na pagbubuntis, nabubuo ang iba’t ibang bahagi ng katawan ng sanggol. Halimbawa, sa ika-18 haggang 20 na linggo, maaari nang malaman kung babae o lalaki ba ang sanggol sa pamamagitan ng ultrasound. Makikita sa ultrasound ang lag-develop ng iba’t iba pang bahagi ng katawan hanggang sa ito’y handa nang mabuhay sa labas ng bahay-bata.

Sa loob ng pagbubuntis, mahalaga ang check-up sa doktor o sa barangay health centre para matiyak ang kalusugan ng sanggol at ng buntis. Bawat 4 na linggo ang rekomendadong check-up hanggang ika-28 na linggo, tapos bawat dalawang linggo hanggang ika-36 na linggo, at mula sa ika-16 linggo ay linggo-linggo na. Sa mga prenatal check-up na ito, titingnan ang lagay ng sanggol gamit ang physical exam and kung kinakailangan, maaaring magsagawa ng ultrasound.

PANG-APAT NA KABANATA: PANGANGAK

Sa nakatakdang panahon (kalimitan, sa ika-40 na linggo mula sa unang araw ng huling pag-reregla), ipapanganak na ang sanggol. Kapag mas maaga sa 37 na linggo ang panganganak, ang sanggol ay tinatawag na ‘preterm’, at kailangan ng adisyonal na suporta (maaaring mas mahabang panahon sa ospital). Kapag naman nanganak ng higit sa 42 na linggo matapos ang unang araw ng huling pag-regla, ito ay tinatawag na ‘post term’. Upang maiwasan ang pagiging preterm o post-term ng isang sanggol, mahalagang makipag-ugnayan sa inyong doktor.

Kapag malapit ng manganak, may mga mararanasan na senyales. Basahin ang mga ito sa artikulong “Mga senyales na malapit ng manganak” sa Kalusugan.PH..

Sa normal na panganganak sa pwerta (vaginal delivery), nauuna ang ulo ng sanggol at ito’y kusang lumalalabas sa paghilab ng mga muscle ng pwerta at tiyan, kasama ng alalay ng midwife o doktor. Paminsan, una ang paa at ito ang tinatawag na suhi o breech presentation. Kung mahirap ilabas sa pwerta ang bata, halimbawa kung ayaw bumuka ng kwelyo ng matris, kung may ibang kondisyon ang babae, maaaring caesarian section ang gawing paraan ng panganganak. Sa paraang ito, kukunin ang baby mula sa matris sa pamamagitan ng operasyon mula sa tiyan. Kung kaya’t ito ay tinatawag na abdominal delivery.

Pagpapangak, puputulin ang umbilical cord, pupunasan ang baby, sisiguraduhing nakakahinga ito ng maayos. Maaaring i-suction ang bibig at lalamunan para siguraduhing wala itong nalunok o hindi ito nasamid. Pagkatapos, titimbangin at susukatin ang baby. Sa lalong madaling panahon, ito ay ibabalik sa kanyang nanay upang maumpisahan ang breastfeeding at ang kanyang paglaki bilang isang bagong tao sa ating mundo.

Filed Under: Sa Kababaihan Tagged With: , , , , , ,

Mga senyales na malapit nang manganak

October 14, 2014 by

Nais mo bang malaman kung anong iyong mga mararanasan kapag malapit ka nang manganak? Basahin ang artikulong ito at tuklasin ang mga ‘signs of labor’ o senyales na malapit nang manganak.

Isa hanggang apat na linggo bago manganak

Una, mas bababa ang lagay ng baby sa iyong balakang, at parang naka-ungos ang kanyang ulo sa kwelyo ng matris. Kaya pwedeng iba ang lakad mo – parang alimango o gumegewang-gewang – dahil dito. Dahil iniipit nito ang iyong pantog, para kang binabalisawsaw at ihi ng ihi. Pwede ring lumala ang mga senyales ng pagbubuntis gaya ng pananakit sa likod, pagtitibi (maaari ring pagtatae ang maranasan sa punting ito), at pagod.

Kung ineksamin ng doktor ang iyong cervix o kwelyo ng matris, maaari nyang mapuna na bumubuka na ito. Ang paglabas ng ‘mucus plug’ na parang mens o buo-buo sa puerta ay isang ring senyales na ilang araw na lamang at manganganak ka na.

Ilang araw o oras na lamang bago manganak

Kapag malapit na malapit na talaga ang pangangak, tuloy-tuloy at palakas ng palakas ang regular na paghilab ng tiyan. Kapag pumutok na ang tinatawag na ‘bag of waters’ o tubig na nasa bahay-bata, ibig-sabihin nito na malapit na malapit na talaga ang panganganak – at magpunta ka na sa ospital o lying-in clinic!

MAGBASA PA: MGA SENYALES NG PAGBUBUNTIS AT PANGANGAK
Mga senyales ng una hanggang ikatlong buwan ng pagbubuntis
Mga senyales ng ika-apat hanggang ika-anim buwan ng pagbubuntis
Mga senyales ng ika-pito hanggang ika-siyam na buwan ng pagbubuntis
Mga senyales na malapit nang manganak

Filed Under: Sa Kababaihan Tagged With: , ,
Next Page »