Ang pananakit ng sikmura ay isang pangkaraniwang kondisyon na maaaring senyales o sintomas ng abnormalidad o karamdaman na nararanasan sa isang bahagi na nasa loob nito. Alalahanin na nakapaloob sa sikmura o abdomen ang iba’t ibang mahahalagang lamang-loob o organ gaya ng atay, tiyan, apdo, bituka, bato, lapay, at iba pa. Ang sumusunod ay ilan lamang sa napakaraming kondisyon na maaaring magdulot ng pananakit ng simura:

1. Impatso

Ang impatso o indigestion ay kadalasang nararanasan kapag mabagal ang proseso ng tiyan sa pagtunaw sa kinain. Kapag masyadong maraming kinain, hindi nanguyang mabuti ang kinain, o kaya masyadong mabilis ang pagkain, maaaring maranasan ang impatso.

2. Kabag

Ang kabag naman ay ang kondisyon kung saan nagkakaroon ng hangin sa tiyan. Makakaramdam ng pananakit sa sikmura hanggat hindi makawala ang hangin na nakapasok sa loob. Ito ay kadalasang dulot ng madalas na pag-inom ng carbonated drinks, pagkakalunok ng hangin dahil sa pagsasalita habang kumakain, o kaya sa mga uri ng pagkaing kinain.

3. Ulser sa sikmura

Ang pagkakaroon ng peptic ulcer o sugat sa mga pader ng daluyan ng pagkain ay nagsisimula sa pagkakaroon ng maliit sugat dahil sa mga asidong nasa loob ng tiyan.Kapag ang maliit na sugat na ito ay pinasok ng bacteria na Helicobacter pylori, maaaring lumala ang ugat at lumawak. At ang resulta ay malalang kondisyon ng ulser sa tiyan.

4. Appendicitis

Tinutukoy naman sa kondisyon na appendicitis ang implamasyon ng maliit na bahagi ng bituka na kung tawagin ay appendix. Nangyayari ang pamamaga ng appendix kapag nabarahan ito ng maliit na piraso ng pagkain na dumadaloy sa bituka o kaya ay pinasok ito ng parasitiko o bacteria. Kapag ito ay naranasan, kinakailangan ang agarang operasyon.

5. Gastritis

Ang kondisyon ng gastritis ay ang impalamasyon ng lining sa loob ng tiyan. Nangyayari ito dahil pa rin sa impeksyon ng bacteria na Helicobacter pylori o kaya naman dahil sa iritasyon ng lining mula sa ininom na gamot.

6. GERD

Ang GERD of gastro esophageal reflux disease ay ang pag-agos pabalik sa esophagus ng mga laman ng tiyan. Ang bawat pag-agos pabalik ng mga kinain ay nagdudulot ng mahapding pakiramdam sa itaas na bahagi ng sikmura hanggang sa dibdib. Nangyayari ito kapag naging maluwag ang harang o sphincter sa pagitan ng tiyan at esophagus na siyang pumipigil sa pag-agos pabalik ng laman ng tiyan.

7. Gastroenteritis

Ang gastroenteritis ay tumutukoy sa impeksyon ng virus o bacteria sa loob ng tiyan. Nangyayari ito kapag nakakain ng pagkain na kontaminado ng virus o bacteria. Ang mga karaniwang sanhi ng gastroenteritis ay ang mga virus na rotavirus at norovirus, habang ang mga bacteria naman na nagdudulot nito ay Salmonella at E. coli.

8. Pagkakalason mula sa kinain

Ang pagkain na kontaminado ng mga nakakalasong substansya o kemikal ay makapagdudulot din ng matinding pananakit ng tiyan. Nangyayari ito kapag hindi maayos ang preparasyon na isinagawa sa pagkain.

9. Impeksyon ng parasitiko

Maraming uri ng parasitiko ang maaring manirahan sa loob ng tiyan. Nandiyan ang mga bulate gaya ng Tapeworm, Roundworm, Whipworm at Pinworm, pati na ang maliliit na organismo gaya ng amoeba at mga flagellates.

10. Pagtitibi o constipation

Ang hindi maayos na paglabas ng dumi ay makapagdudulot din ng pananakit ng tiyan. Maaaring dulot ito ng kakulangan ng iniinom na tubig, o kaya ay kakulangan ng fiber sa kinakain.

11. Pagtatae o diarrhea

Kabaligtaran ng pagtitibi, ang diarrhea naman ay ang matubig na pagtatae. Ang pagtatae ay kadalasang dulot ng nakaing pagkain na hindi katanggap-tanggap sa katawan. Dahil dito, maaaring manakit ang tiyan at saka bumulwak ito sa paglabas.

12. Iba pang kondisyon sa mga organ sa sikmura

Dahil nga maraming organ na nakapaloob sa ating sikmura, ang anumang abnormalidad sa mga bahaging ito ay maaaring magsanhi ng pananakit. Ang iba pang kondisyon na maaaring magdulot ng pananakit sa sikmura ay ang sakit sa atay (fatty liver disease, cirrhosis), pagkakaroon ng bato sa apdo (gallstones), bato sa bato (kidney stones), kondisyon sa lapay (pancreatitis), at marami pang iba.

Ang sipon ang isa sa mga pinakakaraniwang sakit na nararanasan ng kahit na sino sa atin. Kaakibat ng sakit na ito ang iba’t ibang sintomas gaya ng pagbabara ng ilong, tuloy-tuloy na pagtulo ng sipon, pananakit ng iba’t ibang bahagi ng katawan tulad ng ulo, lalamunan, at mga kalamanan. May iba’t ibang dahilan kung bakit nagkakasipon ang tao, ngunit ang pinakakaraniwan sa lahat ay dulot ng impeksyon ng cold virus.

Upang matulungang mapabilis ang pagginhawa ng pakiramdam, narito ang ilang simpleng tips na maaaring sundin:

1. Huwag balewalain ang sipon

Bagaman ang sipon ay pangkaraniwang sakit at kadalasan ay kusa namang gumagaling, hindi ibig sabihin nito ay maaari nang pabayaan na lamang ang sakit. Kinakailangan pa ring alagaan ang sarili, iwasan ang mga bawal, at patuloy na palakasin ang resistensya.

2. Umiwas sa stress

Isa sa mga nagpapahina ng resistensya ng katawan ay ang stress na nararanasan. At kung makaapekto nga ang stress sa immune system ng katawan, maaaring magtagal nang husto sipon na nararanasan.

3. Uminom ng maraming tubig

Ang pag-inom ng maraming tubig ay mahalagang hakbang para mapabilis ang paghupa ng sipon. Sa tulong kasi nito, mas maayos at mas napapabilis ang pag-agos ng sipon sa ilong, at ang resulta, naiiwasan ang pagbabara sa ilong.

4. Huwag uminom ng alak

Kabaligtaran ng pag0inom ng maraming tubig, ang pag-inom naman ng alak ay may masamang epektong nakaka-dehydrate sa katawan. Ang epektong dehydration ay dulot ng alkohol na sangkap ng mga inuming alak.

5. Huwag manigarilyo

Ang paninigarilyo ay nakakapagpalala ng sakit at nagpapahina din ng resistensya ng katawan. Ang usok na hinihithit mula sa sigarilyo ay maaaring makairita at makapinsala sa mga cells at tissue sa daluyan ng paghinga papasok sa baga.

6. Matulog nang sapat

Ang sapat na pahinga mula sa mahabang oras ng tulog ay mahalagang paraan para mapanumbalik ang lakas na nawawala sa pagkakaroon ng sakit. Mas tumataas ang posibilidad ng paglala at pagtagal ng pagkakasakit kung matutulong nang mas maikli sa 7 oras lamang.

Ang pambubully ay may masamang epekto sa pisikal at sikolohikal na aspekto ng buhay ng mga nabibiktima nito. Kung hindi maiiwasan, maaari itong humantong sa mga mas seryosong epekto gaya ng matinding depresyon o kaya pagpapatiwakal. Upang makaiwas sa epektong ito, maaaring sundin ang mga tips na payo ng mga eksperto:

1. Huwag pansinin ang bully at iwan ito

Ang pinakamainam na hakbang para makaiwas sa mga bully ay ang hindi pagpansin sa kanilang ginagawa. Dedmahin na lamang at iwan sila sa tuwing gumawa sila ng aksyon ng pambubully. Mas lalo lamang kasing lumalakas ang loob ng mga bully sa tuwing sila ay pinagtutuunan ng atensyon. Sa ganitong paraan, maaring kusang lumipas na lamang ang pambubully.

2. Pigilin ang galit

Kung hindi magawang iwan o hindi pansinin ang pambubully, habaan na lamang ang pasensya at pigilin ang galit na nararamdaman. Kontrolin ang nararamdaman at gumawa ng ibang paraaan para malipat ang atensyon sa iba. Maaaring depensahan ang sarili sa pamamagitan ng pagtawa na lamang.

3. Umiwas sa pisikalan

Huwag na huwag gagamitan ng pisikal na pakikipaglaban ang mga nambubully.  Maaring mas masaktan lamang kung gaganti sa paraang pisikal gaya ng pakikipagsuntukan, sampalan, pagsasabunutan o tadiyakan. Ang paghihiganti sa bayolenteng paraan ay magreresulta ng hindi maganda.

4. Palakasin ang kumpyansa sa sarili

Upang hindi maging mainit sa mata ng mga bully, bakit hindi subukang palakasin ang kumpyansa sa sarili. Silang mahihina ang loob, tahimik, mahiyain, at mababa ang tingin sa sarili ang kadalasang nabibiktima ng pambubully.

5. Huwag hayaan makialam ang iba sa sariling buhay

Ikaw lamang at wala nang ibang maaring makialam sa sarili mong buhay. Walang sinumang makapagdidikta sa kung ano ang dapat mong gawin at desisyon na isasakatuparan. Ang tanging maibibigay lamang ng iba ay payo, ngunit sa huli, ikaw pa rin ang magdedesisyon para sa sarili.

6. Kausapin ang ibang taong may awtoridad

Kung biktima ng pambubully, mabuting lumapit sa ibang nakatatanda at mapagkakatiwalaang indibidwal na may awtoridad. Maaaring sumangguni sa guro, magulang, guidance councilor, o coach.

7. Hanapin ang tunay na kaibigan

Mahalaga na mayroong kaibigang mapagkakatiwalaan at masasabihan ng problema at maaaring lapitan at makatulong sa pagkakataong kinakailangan ng karamay. Kung nasaktan ang damdamin dahil sa pambubully, mahalaga na mayroong karamay na kaibigan.

Ang bullying ay tumutukoy sa aksyon na isinasagawa ng isang tao o grupo ng mga tao sa isang mas mahinang indibidwal na kung saan minamaliit, sinasaktan, o hinihiya ang kanyang pagkatao sa harap ng iba pang tao. Minsan, ang biktima ay pisikal na sinasaktan, sinasabihan ng masasakit na salita, nilalait, tinatawag sa iba’t ibang katawagan, o kaya ay binabahiran ang dangal sa pamamagitan ng pagkakalat ng tsismis tungkol sa kanya. Ito ay kadalasang nagaganap sa mga eskwelahan, ngunit maaari din itong maranasan sa opisina at iba pang pampublikong lugar.

Para sa ilan, ang konsepto ng pambubully ay normal lamang at bahagi talaga ng paglaki ng mga bata. Ngunit para sa mga eksperto at doktor, ito ay may masamang epektong sikolohikal sa biktima.

Masasamang epekto ng pambubully sa mga biktma:

• Takot at pagkabalisa.
• Pag-iwas sa pagpasok sa eskwelahan.
• Pagkakaroon ng bayolenteng personalidad.
•  Depresyon.
• Pagpapakamatay.

Sino ang mga kadalasang nambubully?

Kahit na sino ay maaaring maging bully. Kadalasan, ninanais nilang maging bida o manguna sa lahat ng bagay. Nais nilang manipulahin ang ibang tao na nasa paligid nila. Samakatuwid, nais nilang dominahin ang mundong kanilang ginagalawan at wala silang pakialam sa nararamdaman ng ibang tao sa paligid. Ang ganitong personalidad ay kadalasang resulta ng inseguridad sa kanilang sarili, o kaya naman ay repleksyon ito ng sariling karanasan sa pamilya o sa nakaraan.

Sino ang mga nabibiktima ng pambubully?

Ang mga taong kadalasang biktima ng pambubully ay yung mga indibidwal na naiiba kumpara sa mas nakararami sa isang grupo. Silang mahiyain, tahimik, ibang lahi, kakaibang kasarian, may kapansanan, at iba pang mga katayuang kadalsang hindi tanggap ng nakararami.

Paano matutukoy kung ang inyong anak ay biktima ng pambubully?

Narito ang mga senyales na maaaring makapagsabi na ang inyong anak ay biktima ng pambubully:

• Umuuwi nang may sugat o galos na hindi maipaliwanag.
• Umuuwi nang may sirang damit o nawawalang gamit.
• Madalas umiwas o natatakot sa pagpasok sa eskwelahan
• Sinasaktan ang sarili
• Walang interes sa pakikipagkaibigan o pagsali sa mga extra curricular activities
• Mababa ang kumpyansa sa sarili
• Palaging malungkot o dumaranas ng depresyon

Ano ang dapat gawin ng mga biktima ng pambubully?

Para sa mga batang biktima ng pambubully, ang pinakamainam na paraan ng pag-iwas dito ay ang pagsumbong sa isang nakatatanda at pinagkakatiwalaang indibidwal. Kailangan ding maikwento ito sa sinumang may awtoridad gaya guro, magulang, o kaya guidance councilor.

Kung ang sitwasyon nang pambubully ay maaaring humantong sa pisikal sa sakitan, mainam na pigilin ang galit na nararamdaman at iwasang mapag-isa. Humanap ng mapagkakatiwalaang kaibigan at hangga’t maaari, sumama sa kanya sa lahat ng oras.

Ang iba’t ibang mikrobyo at organismong nagpapasimula ng sakit ay maaaring makapasok o magdulot ng impeksyon sa katawan sa pamamagitan ng iba’t ibang paraan. Maaari silang makapasok sa katawan sa pamamagitan ng mga bukas na sugat saanmang parte ng katawan, sa hangin na nilalanghap, mga kontaminadong pagkain at inumin, hindi ligtas na pakikipagtalik, at maging sa kagat ng insekto o hayop. Pero maaaring maiwasan ang mga impeksyong ito kung magiging maagap at maingat.

1. Ugaliin ang paghuhugas palagi ng kamay

Ang pinakasimple at pangunahing paraan ng pag-iwas sa maraming uri ng impeksyon ay ang regular na pag-huhugas ng kamay. Sa pamamagitan nito, maiiwasang maipasapasa at maikalat ang mga mikrobyo na siyang pinagmumulan ng sakit.

2. Tiyaking nakatatanggap ng bagong bakuna

Ang pagpapabakuna ay isang epektibong paraan din ng pag-iwas sa iba’t ibang sakit. Ang bakuna ay naglalaman ng pinahinang mga mikrobyo at virus, o kaya DNA material na nagmula sa mga ito upang makamuo ng sariling antibodies ang katawan kontra sa mga sakit. Siguraduhing bago ang bakuna na natatanggap ng katawan upang makaiwas sa iba’t ibang sakit.

3. Tiyaking malinis at ligtas ang pag-hahanda ng pagkain

Ang pagkain ng tao ay kinakailangang ligtas at malinis sa lahat ng oras. Ang kaunting pagpapabaya kasi sa paghahanda ng pagkain ay maaaring pag-ugatan ng impeksyon na dumadaan sa bibig (oral route).

4. Siguraduhing ligtas ang pakikipagtalik

Ang mga sexually transmitted disease (STD) o impeksyon na nakukuha sa pakikipagtalik ay nakakahawa lamang kung isinasagawa ang mga hindi ligtas na paraan ng pakikipagtalik. Kabilang dito ang hindi paggamit ng condom, pakikipagtalik sa iba’t ibang tao, at pagsasagawa ng oral o anal sex. Upang makaiwas sa mga STD, laging gumamit ng condom sa tuwing makikipagtalik.

5. Limitahan ang paggamit ng gamit ng iba

Maraming uri ng mga sakit, partikular sa balat, ang nakukuha sa paggamit ng mga gamit ng iba. Kaya naman, mabuting limitahan ang panghihiram lalo na kung hindi sigurado sa kalusugan ng taong paghihiraman ng gamit.

6. Mag-ingat sa pagbyahe sa ibang lugar

Laging mag-ingat sa pagbyahe sa ibang mga lugar. Ikonsidera at paghandaan ang posibilidad ng pagkakahawa sa sakit na talamak sa isang lugar. Magsaliksik muna kung mayroong epidemiyang kumakalat sa lugar na patutunguhan at magpabakuna rin kung kinakailangan.

7. Palakasin ang resistensya ng katawan

Ang pagpapalakas sa depensa ng katawan ay isa ring mahusay na paraan para maiwasan ang pagpasok ngm ga organismong nagpapasimula ng sakit. Palakasin ang resistensya sa pamamagitan ng pagpapanatiling malusog ang pangangatawan.

Ang paglalagay ng asin sa ating mga pagkain ay isang paraan ng pagpepreserba o kaya ay paglalagay ng lasa sa ating mga kinakain. Kahit magmula pa noong sinaunang panahon, ang asin ay talamak nang ginagamit bilang pampalasa at pagpoproseso ng mga pagkain.

Bagaman may nakukuha din naman benepisyo sa asin, tiyak pa rin na may masama itong epekto kung mapapasobra. Ang mga sumusunod ay ilan sa masasamang epekto sa kalusugan ng pagkonsumo ng sobrang asin.

1. Pamamanas (edema)

Isa sa mga epektong nakababahala na maaaring idulot ng sobrang pagkonsumo ng asin ay ang pamamanas ng ilang bahagi ng katawan dahil sa fluid retention o pag-ipon ng tubig sa ilang bahagi ng katawan. Ang lebel kasi ng asin o sodium sa katawan ang magdidikta kung kinakailangang bawasan ang tubig sa katawan. Kung masyadong mataas ang lebel ng asin, pipigilan ng kidney na magpalabas pa ng tubig sa katawan at ang resulta ay pamamanas.

2. Kawalan ng tubig sa katawan (dehydration)

Ang epektong pamamanas na unang nabanggit ay mangyayari lamang kung may sapat na tubig sa katawan. Ngunit kung kulang naman ang tubig sa katawan, at mapasobra ang asin sa pagkain, maaaring maranasan naman ang epekto ng dehydration. Isa rin kasi sa mga epekto ng sobrang asin sa katawan ay ang pag-higop ng tubig mula sa mga cells ng katawan upang makakalap ng karagdagang tubig at mabalanse ang lebel ng asin sa katawan. Bilang resulta, maaaring makaranas ng dehydration. Basahing ang kahalagahanan ng tubig sa kalusugan: Kahalagahan ng tubig sa buhay.

3. Altapresyon

Ang pagtaas ng presyon ng dugo sa katawan ay isa sa mga kilalang epekto ng pagkonsumo ng asin. Ito ay delikadong kondisyon lalo na sa mga nakararanas na ng sakit na altapresyon. Ang epektong ito ay konektado sa pagpipigil ng mga kidney na magpalabas ng tubig mula sa katawan. Ang naiipong tubig sa katawan ay maaaring humalo naman sa dugo na sa huli’y makapagpapataas sa presyon. Ang taong may mataas na presyon ng dugo ay may mataas din na panganib ng pagkakaranas ng stroke o atake sa puso. Alamin ang mga pagkain na dapat iwasan kung may altapresyon: Mga pagkain na dapat limitahan kung may altapresyon.

4. Pagrupok ng mga buto (osteoporosis)

Ang pagrupok ng mga buto o osteoporosis ay isang pangkaraniwang kondsiyon na nararanasan ng marami. May iba’t ibang salik na nakaka-kontribyut sa pagkakaranas nito at isa na rito ang sobrang asin sa pagkain. Dahil kasi sa sobrang asin, tumataas ang lebel ng calcium na nailalabas sa ihi imbes na mapunta sa mga buto at makapagpatibay dito. Ang malala pa, maaaring mabawasan din ang naka-imbak na calcium sa mga buto dahil sa sobrang inilalabas na calcium sa ihi. Basahin ang iba’t ibang paraan para matulungang mapatibay ang mga buto: Mga paraan ng pagpapatibay ng buto.

5. Bato sa bato (kidney stones)

Kaugnay ng pagtaas ng lebel ng inilalabas na calcium sa katawan sa pamamagitan ng ihi, lumalaki ang posibilidad na mamuo ang mineral na calcium sa bato (kidney) at humantong sa pagiging bato (stones) na maaaring makabara sa daluyan ng ihi. Ang kondisyong ito ay masakit at maaaring pag-ugatan ng impeksyon sa daluyan ng ihi o UTI. Alamin kung paano maiiwasan ang pagkakaroon ng bato sa bato o kidney stones: Pag-iwas sa bato sa bato.

6. Kanser sa sikmura

Ang pagkonsumo ng sobrang asin sa mahabang panahon ay may masamang epekto sa sikmura. Nakapagpapanipis kasi ito sa lining o pang-ibabaw na patong ng sikmura na nagpoprotekta laban sa impeksyon. Kung masyado nang manipis ang lining sa sikmura, maaaring magsimula ang impeksyon ng bacteria na Helicobacter pylori na kilalang nagdudulot din ng sakit na ulser sa sikmura. Kung hindi maaagapan, maari itong humantong sa pagkakaroon ng kanser sa tiyan.